آثار تاریخی کرمان

عمارت تاريخي مرقد شاه نعمت الله

عمارت تاريخي مرقد شاه نعمت الله ولي، صحن ها و رواقهاي اطراف آن حدود 6 هزار متر مربع وسعت دارد.

اين عمارت شاهکاري از هنر معماري شش قرن اخير با تلفيقي از فضاي معماري قابل و باغ سازي بسيار فرح انگيز و صفائي عارفانه است.اين ساختمان که نشانه اي از فرهنگ پربار معماري ايران است، در ابتدا به صورت يک تک بنا با گنبدي رفيع بر فراز فضائي چهار گوش درون باغ بزرگي بوده که بعدها بناهاي ديگري به آن افزوده شده است.

هم اکنون نيز قسمتي از اين نماسازي با کاشيکاري معرق و زيبا با نقش اسليمي و رنگهاي لاجورد، فيروزه اي، سفيد و طلايي در سر در غربي مقبره بارز است.

که این مقبره از قسمتهای مختلف دو مناره ، رواق شاه عباسی و دارالحفاظ ، صحن وکیلی ، صحن اتابکی ، و صحن میرداماد میباشد.

صحن وکيل الملکي از يادگارهاي محمد اسماعيل خان نوري وکيل الملک میباشد که از صفا و معنويت خاصي برخوردار است.

در قسمت فوقاني دهليز ورودي موزه شاه نعمت الله ، در سمت شمال آن کتاب فروشي و در ضلع جنوب غربي مقبره امير نظام گروسي سياستمدار ، اديب و چهره نامدار عصر قاجار قرار دارد.

حوض چند ضلعي وسط اين صحن که معمولا با گلدانهاي شمعداني زينت يافته از صفاي خاصي بهره مي برد.

بقعه شاه نعمت الله نيز داراي طاق گنبدي و مزين به نقاشي هاي روي گچ مي باشد .

در اين محل قبر مرتفعي به طول سه متر و چهل سانتيمتر و عرض دو متر وجود دارد.

روي سنگ مرمري که آخرين پوشش قبر است آيه تطهير و اطراف آن نام 12 امام حک شده است.

صحن ميرداماد که به صحن شاه عباسي نيز مشهور است در زمان سلطنت ناصرالدين شاه تعمير و بازسازي شد.

صحن حسينيه يکي ديگر از صحن هاي آستانه شاه نعمت الله ولي است که با مناره هايي هر يک به طول 42 متر در ضلع غربي آن در زمان محمد شاه قاجار ساخته شده است.

صحن اتابکي آخرين صحني است که احداث شده و حوض بزرگ مستطيل شکلي با چهار باغچه در اطراف، در وسط آن قرار دارد.

ارگ بم

در جنوب شرقی ایران کرمان قرار گرفته است که بزرگترین بنای خشتی و گلی جهان در شهر بم کرمان به نام ارگ بم قرار گرفته است.

قدمت ارگ بم به سده 5 پیش از میلاد میباشد که تا سال 1850 میلادی کاربرد داشته است.

مساحت ارگ بم نزدیک بر 180000 مترمربع میباشد که دیواره های بلندی به ارتفاع 6 تا 7 متر دورتادور آن قرار گرفته استو 5 طبقه ایی میباشد.

ارگ بم از جمله قلعه های نظامی و تاریخی میباشد که دارای 2 بخش جدا از هم است:

بخش حکومتی که شامل عمارت 4فصل ،سرباز خانه ،چاه آب و دژ نظامی میباشد.

بخش رعیت نشین که در اطراف بخش حکومتی قرار گرفته است و شامل ساختمان‌های عمومی مانند مدرسه و مکان ورزش، مسیر اصلی متصل‌کننده ورودی شهر به دژ و بازار در امتداد آن، ورودی اصلی شهر، نزدیک‌به ۴۰۰ خانه است.

ارگ بم دارای قسمت های اصلی میباشد که میتوان به بعضی از آنها اشاره کرد:حمام ارگ،مسجد بزرگ ارگ،زورخانه و...

عمارت باغ شاهزاده

در جنوب شرقی کرمان در فاصله شش کیلومتری شهر ماهان باغ عمارتی مربوط به زمان قاجار بنا شده است؛که شبیه یک بهشت در دل کویر میباشد و نام این عمارت باغ شاهزاده میباشد که در مسیر جاده ابریشم واقع شده است.

نمای باغ شاهزاده مثل همه باغ های ایرانی ظاهری زیبا و دلنشین و سربز دارد اما باغ شاهزاده تا حدودی متفاوت است.

مساحت باغ شاهزاده پنج هکتار میباشد که رو به قله کوه جوپار قرار گرفته است و دورتادور آن دیوار بلند مسطتیلی قرار گرفته است؛که داخل باغ شاهزاده با بیرون آن بسیار تفاوت دارد داخل باغ سرسبز پر از درخت و درختان میوه دارای فواره های بلند آبی و حوض ولی بیرون باغ کویر میباشد.

صحن جلوی ورودی حوض بزرگی به شکل بیضی در پاشویه ای مستطیل شکل قرار دارد. نهری که در باغ جریان دارد، از برف های قله جوپار سرازیر شده و به بالاترین نقطه باغ می رسد در انتهای باغ نمای سفید و جالب به نام بالاخانه قرار گرفته است که محل پذیرایی و سکونت صاحب اصلی باغ بوده است .

محوطه کلی باغ را به این گونه توصیف میکنیم که به ترتیب با آبشارها ،پیاده راه ها، و ریف های درختان سرو و چنار و کرت های میوه که در بین این کرت ها نهری روان قرار گرفته است.در حصار شرقی باغ شاهزاده بالاخانه بنای حمام و بنا سکونت دائم محافظ اصلی باغ قرار گرفته است.

باغ شاهزاده در همه فصل ها و به ویژه در فصل تابستان و بهار بهترین زمان بازدید از این باغ میباشد.

باغ موزه هرندی

در استان کرمان عمارتی از زمان قاجار بنا شده است که تمام ویژگی های یک عمارت ایرانی را دارد؛باغ شامل ساختمان بیرونی و درونی ، بهارخواب، اتاق های مستخدمین ، درختان میوه ، اصطبل میباشد.

که امروزه باغ به موزه تبدیل شده است و به همین دلیل تغییراتی در آن به وجود آمده است مثل تخريب اصطبل و انبارها ، تبديل آشپزخانه به ساختمان اداري اشاره كرد ، و نام آن باغ موزه هرندی میباشد.

یکی از دیدنی های باغ موزه هرندی اتومبیلی که عنوان می‌شود رضاخان در زمان حضورش در کرمان از آن استفاده می‌کرده است پس از بازسازی در این باغ در معرض دید عموم قرار گرفته است.

باغ موزه دو طبقه میباشد که حال حاضر طبقه‌ی همکف ساختمان موجود در آن به‌عنوان موزه‌ی سازهای سنتی و طبقه‌ی اول آن به‌عنوان موزه‌ی باستان‌شناسی مورد بازدید علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.

در قسمت موزه باستان شناسی باغ موزه هرندی اشیاء سفالی، مهره‌های سنگی و درفش فلزی از جمله اشیایی است که مربوط به هزاره سوم و چهارم قبل از میلاد میباشد و در قسمت ساز های سنتی که درسال 1381 افتتاح شده است ؛سازهایی از قبیل قیچک، سنتور، قانون، رباب و عود در معرز تماشای علاقه مندان قرار گرفته است.

باغ موزه هرندی کرمان در تاریخ ۱۸ آذر ۱۳۵۴ با شمارهثبت ۱۱۷۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آدرس باغ موزه هرندی : کرمان ، خیابان فردوسی

جیرفت

در استان کرمان شهرستانی به نام جیرفت قرار دارو که معیشت مردم با کشاورزی میگذرد.

روزی یکی از کشاورزان که مشغول به کندن زمین خود بود تکه ایی از یک کاسه را از زمین بیرون آورد بعد که توسط باستان شناسان شروع به حفاری شد گورستانی با قدمت 5000 هزار سال میباشد.

از منطقه جیرفت اشیا بسیاری با قدمت زیاد کشف شده است که چند نمونه از آنها میتوان اشاره کرد مثل لوح های گلی که چند شکل هندسی روی آن کشیده شده بود که نخستین خط در جهان بوده است و اشیاء بدست آمده است که از این تپه باستانی بیشتر ظروف سنگی و سفالی کشف شده است و قطعات سنگ صابون و گاهی وسایل مفرقی بدست آمده است.

برای باز دید از این تپه باستانی به دلیل اینکه در در استان کرمان است و گرمای آن شاید برای بعضی ها اذیت آور باشد زمستان را پیشنهاد میکنیم.

حمام گنجعلی خان

گنجعلی‌خان از سرداران سلحشور دربار صفویه بوده است که در سال ۱۰۰۵ قمری به فرمان شاه عباس صفوی حاکم کرمان شد.

گنجعلی خان مردی لایق و حاکمی دلیر و مدیر بود. دوران حکومت وی در کرمان از روشن‌ترین دوران تاریخی این دیار است.

در این دوره کرمان از ثبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خوبی برخوردار شده بود و این وضعیت از لیاقت و کفایت حاکم گنجعلی‌خان سرچشمه می‌گرفت. مجموعه گنجعلی‌خان که در دوران حکومت او احداث و امروزه از جاذبه‌های تاریخی و دیدنی شهر کرمان بشمار میرود. مجموعه گنجعلی‌خان از جاذبه‌های مهم گردشگری شهر کرمان است و شامل میدان، مسجد، حمام، بازار، سرا و سایر ابنیه دیگری میباشد. که در این قسمت به معرفی حمام گنجعلی خان میپردازیم:

یکی از زیباترین بناهای تاریخی مجموعه گنجعلی خان حمام این مجموعه است،که بدلیل قدمت و نوع معماری و همچنین به تصویر کشیده شدن سنتهای اقشار مختلف کرمان کهن در لیست اولین حمام های مطرح ایران و همچنین قطبهای گردشگری جای گرفته است.

حمامی که در زمان حکومت صفویه و در دوران حکومت حاکم عدل گستر کرمان یعنی "گنجعلیخان" بنا و بعد از او توسط پسرش "علیمردان خان" تکمیل شد و به شکل امروزی درآمد.

حمام تاریخی که اکنون در میانه بازار گنجعلی خان کرمان قرار گرفته است مملو از هنرهای مختلفی چون گچ بری، کاشی کاری، مجسمه سازی، نگار گری، مقرنس کاری، حجاری و سنگ کاری است طوری که از حمام گنجعلی خان به عنوان شاهکاری از معماری دوران صفوی یاد می کنند.

تصاویر ی از خسرو و شیرین، بهرام گور، کاروان شتر، حیوانات درنده و شاهان در حال شکار از جمله تصاویر زیبایی است که برسر در این حمام نقش بسته‌اند.

با عبور از زیر سردر و راهرویی غیرمستقیم، یک هشتی کوچک و درگاهی با نقاشی هایی از تصاویر پرندگان دریایی به رختکن حمام می‌رسیم. این بخش از فضاهای اصلی حمام گنجعلی‌خان است که با به کار گیری نظمی کامل و ترکیبی مناسب از سطوح کاشیکاری پرنقش و نگار رنگارنگ، سنگ‌های مرمر، سقف‌های کاربندی شده و حوضچه‌ای با فواره‌ای زیبا دارای فضایی دلنشین و خاص است.

دروازه های قدیمی شهر:

دروازه های قدیمی شهر:

آثار باقیمانده از خندق ها ، برج ها ، و حصار های بلند اطراف شهر و کوچه های باریک و پرپیچ و خم ، با طاق های زیاد و دیوارهای بلند و دروازه های متعدد ، از ناامنی آن دوران حکایت دارد.

کرمان را در گذشته به دلیل داشتن دروازه های شش گانه، شهر شش دروازه می‌نامیده‌اند،ایندروازه‌هاعبارتنداز :

1-دروازه مسجد ، همجوارمسجدجامع

2- دروازهرقآباد (ریگآبادمحلفعلی مسجد قائم در خیابان مطهری) در جوار مزارعه ای به همین نام در جنوب شهر

3- دروازهارگدرشمالشهر (درچهارراهبیمارستانشهیدباهنریکیازبرجهایایندروازههنوزباقیوبازسازیشدهاست)

4- دروازهسلطانییادروازهدولت درغرب

5- دروازهگبری محلزندگیزردشتیان درشمال شهر

6- دروازهناصری در مشرق محله شهر

آشنایی با دروازه ها

کاروانسراها

استان کرمان به واسطه قرار داشتن در موقعیتی خاص و همجواری با کویر و بودن در گذرگاه مهم تجاری (راه ابریشم) همه ساله پذیرای کاروانها و تجار و مسافران زیادی بوده است. این نکته از یک طرف و وجود گرمای شدید منطقه و بودن بیابانهای اطراف دلیل خوب و مـحـکمی بـرای ایـجاد کاروانسراهایی با امکانات خوب و طراحی و ساخت ویژه بوده است. برخی از این کاروانسراها عبارتند از:

1- کاروانسرای گلشن { کاروانسرای (بازار) گلشن مربوط به دوره قاجار است و در کرمان، حــدفـــاصـل بـــازار اصــلی و بــازار کـفـاش‌ها، بـازار بـزرگ واقع شــده و ایـن اثر در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۰ با شمارهٔثبت ۳۸۶۰به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. }

2- کاروانسرای گنجعلی خان { مدرسه و کاروانسرای گنجعلیخان مربوط به دوره صفوی است و در کرمان، مجموعه گنجعلی خان واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۱۶ با شمارهٔثبت۲۹۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. }

3- کاروانسرای میرزا صالح

4- کاروانسرای هنود (هنودها) { این کاروانسرا دو طبقه با پیگیری مرحوم حاج سید جواد امام جمعه نزدیک به 200 سال پیش ساخته و وقف امام حسین (ع) شده است . در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی دوباره اوضاع سیاسی و اقتصادی کرمان بهبود یافت . در این کاروانسرا معبد هندوها به سبک معماری ویژه ای باقی مانده .این کاروانسرا از دو بخش تشکیل شده است .}

5- کاروانسرای حاج مهدی { مربوط به دوره قاجار است و در کرمان، بازارمیدان قلعه واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۰ با شمارهٔثبت ۳۸۶۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. }

6- کاروانسرای ميرزا حسين خان { از کاروانسراهای طولی کرمان کاروانسرای دو طبقه میرزا حسن است . یکی از درهای ورودی آن به بازار زرگری و دومی به بازار کفاشها و سومی به بازار کلاه مالی متصل و باز می شود .}

7-کاروانسرای خراسانی ها (دربازارحاجآقاعلی)

8- کاروانسرای وکیل { این کاروانسرا در سمت چپ بازار وکیل واقع و بزرگترین کاروانسرای کرمان است و جزو کاروانسراهای بزرگ محسوب می شود . به فرمان محمد اسماعیل خان وکیل الملک والی کرمان بنا شد و در زمان مرتض قلی خان ، وکیل الملک ثانی در سال 1287 به اتمام رسید . سر در ورودی کاروانسرا در بازار با کاشیکاری و گچبری تزئین شده است .}

9- کاروانسرای حاج آقا علی { ینکاروانسراروبرویمسجدچهلستونونبشخیابانشریعتیقرارداردکهبیشاز 80 درصدحجرههاآنخرابشدهو 20 درصدبقیهآنانباریهستند .}

10- کاروانسرای حاج مهدی { این کاروانسرا رو به روی کاروانسرای هندوها و همجوار با کاروانسرای چهار سوق واقع شده . قدمت آن بیش از یک قرن است و در ابتدا زرتشتیان آن را تاسیس و اداره کرده اند و هنوز هم تعداد کمی از تجار یهودی و زرتشتی در آن وجود دارند .}

وجـود کـاروانـسراهایـی چـون هنـدوها، نشـانه رونـق اقتصادی در روزگـاران گـذشته است. آن طورکه تجار هندی، اردویه و چای از هندوستان به کرمان آورده و در مقابل حنا، زیره و شال و ... با خود می‌بردند.

دروازه رق آباد یا ریگ آباد :

این دروازه در جنوب شهر واقع و چون هم مرز اراضی رق آباد بود به این مناسبت بنام رق آباد خوانده می شد این دروازه بر سر راه ماهان ، جوپار ، بم و گلباف ، رابر ، راین و جیرفت و بافت و توابع جنوبی که در طرف جنوب شرقی کرمان واقع بودند قرار داشت و هر صبح و شام قافله های سنگین و مسافرینی بی شمار خارج و داخل شهر می شدند مخصوصا ایام تابستان که میوه جات از دهات اطراف به شهر حمل می شد چنانچه شب می آمدند که دروازه بسته بود بیرون دروازه در جایی به نام قلیون‌چی که تقریبا قهوه خانه های امروزی بود ، می ماندند تا آفتاب بزند و دروازه باز شود و چنانچه اذان صبح می رسیدند به موقع بود و می توانستند با مختصر بازرسی داخل شوند ( باقیمانده یکی از آنها تا همین چند سال پیش در کوچه ای به همین نام بین خیابان منتظری و 24 آذر وجود داشت که درخت خشکیده‌ی آن هنوز هم باقی است )خلاصه ازدحام زیادی توأم با صدای حیوانات به گوش می رسید و دروازه بان وظیفه داشت بارهائی که به شهر حمل می شد را بازرسی نماید و چنانچه میوه فاسد یا گوشت مانده ای رامی دید آن ها را در خندق می ریخت و صاحب آن را بازداشت می کرد و همچنین اشخاص مشکوک را به شهر راه نمیدادند مگر آنکه معرف و ضامن بدهند . سر درب این دروازه ها ستون های دو طرف که به شکل مناره ساخته شده بود تمام کاشیکاری و اشکالی از پهلوان ها از جمله رستم و سهراب و پهلوان اسد بمی که پهلوانی بنام بود نقش بسته بود و درب آن از چوب محکم ضخیم از جنس چنار یا گردو و به ارتفاع چهار متر و پهنای سه متر تا سه متر و نیم ساخته شده بود و گل میخ های آهنی به آن نصب و از داخل شب بندی آهنی داشت که با قفلی بسیار بزرگ باز و بسته میشد دروازه بانها از گروه شش نفری تا هشت نفری و در موقع خطر از گروه های چهل نفری تشکیل می شدند و این عده کشیک داشتند و دو نفر دائما می بایست بیدار بوده و مواظبت نمایند تا کسی درب را باز ننموده و داخل و خارج نشوند و برای استراحت این گروه در داخل دروازه در دو طرف اطاق های متعدد ساخته شده بود . در سال 1314 شمسی به دستور شهرداری که سابق بلدیه نامیده می شد خراب و خندق های اطراف آن را پر نمودند این دروازه درست مقابل مسجد قائم واقع در خیابان احمدی و در پنجاه متری روبروی آن مسجد واقع بود که امروز اثری از آن بجای نمانده است .

دروازه مسجد :

‌این دروازه چون نزدیک به مسجد جامع کرمان بوده به این مناسبت به آن دروازه مسجد می گفتند و درست در اول بازار میدان مظفری واقع شده بود . یکی از دروازه هایی بود که جمعیت زیادی از آن داخل و خارج می شد و بیشتر بار و میوه ای که از ماهان و سرآسیاب فرسنگی و شهداد که سابق به آن خبیص می گفتند و همچنین انگور که از سیرچ و گلباف که سابق گوک نامیده می شد و وارد کرمان می گردید راه عبورشان از همین دروازه بوده . همچنین زائرینی که از راه لوت می بایست به مشهد مقدس بروند از همین دروازه خارج می شدند این دروازه به دستور سلطان محمد مظفر بانی مسجد جامع کرمان ساخته شده و در بهترین محل شهر واقع می شد. مانند دروازه رق آباد سر درب و دو طرف آن کاشی کاری شده بود ولی بجای اشکال رستم و پهلوان اسد آیاتی از قرآن روی کاشی های آبی رنگ حک شده بود که منظره بسیار جالبی داشته دروازه مسجد چون رو به خرابی گذارده بود و در صدد تعمیر آن برنیامدند در سال 1296 شمسی چون بیم فرو ریختن می رفت آن را خراب و مردم کاشی ها و آجر آن را بردند . محل این دروازه درست در اول بازار مظفری بوده که در حال حاضر اثری از آن باقی نیست .

دروازه ناصریه :

‌یکی از بناهای بزرگ و بسیار عالی کرمان بوده که بر پنج دروازه ی دیگر کرمان برتری داشته و مجرای آب سعیدی که در موقع خطر و هجوم دشمن می بایست خندق ها را پر از آب نمایند در وسط همین دروازه قرار داشته سر در و ستون های این دروازه از کاشی های سیاه و آبی و بنفش که اشعاری دل پذیر بر آنها نقش داشته ساخته شده بود . راه شهداد و کوهپایه و زرند و راور و نای بند دهات اطراف این قصبه ها از همین دروازه بوده بعضی از مورخین کرمان نوشته اند دروازه ناصریه به دستور امیر شاهرخ امیر تیمور گورکانی ساخته شده است ولی این روایتی ضعیف است و بعضی عقیده بر آن دارند که دروازه سلطانی به دستور امیر شاهرخ ساخته شده و دروازه ناصریه و برج و خندق اطراف به دستور او تعمیر و مرمت شده است خلاصه دروازه ناصریه یکی از دروازه های قدیمی کرمان بوده و در زمان هجوم لشکریان آغامحمد خان قاجار لطفعلی خان زند از همین دروازه خارج و به طرف بم فرار نمود. محل دقیق این دروازه در طرف راست خیابان ناصریه اول خیابان ده متری که سابق کوچه ی عریضی بود و به نام کوچه مریضخانه معروف است واقع شده بود و امروز اثری از آن باقی نیست و در سال 1308 به دستور بلدیه خراب و خیابان ناصریه به مناسبت اسم همین دروازه که در آن قرار داشته احداث و بنام ناصریه نام گذاری گردید .

دروازه گبری :

‌این دروازه در طرف شمال کرمان واقع و چون متصل به محله گبرخانه بوده بنام دروازه گبری معروف بوده . این دروازه درست مقابل دروازه رق آباد واقع و فاصله بین این دو درست شش کیلومتر ، یک فرسنگ سابق بوده و ارتفاق این دروازه قریب سه متر بوده و گویند موقعی که نادرشاه در سفر دوم به کرمان آمد از همین دروازه با اسب وارد شهر شد و چون دروازه را با قالی و شال زینت داده بودند نادر متوجه کوتاهی دروازه نشد و با اسب که داخل شد پشت او به چهار چوب گرفت و خراش برداشت ،‌حاکم شهر خاندان قلی بیگ را مورد عتاب و خطاب قرار داد و آن بیچاره را بطرزی هولناک اعدام نمود که شرح آن در تاریخ کرمان آمده است . این دروازه چون بر سر راه خبیص (شهداد) و دهات زرند و راور کویر و دهات گوهپایه واقع شده بود همه روز بارهای خشکبار و میوه وهندوانه و خربزه زیادی وارد شهر و دروازه بان های آن درآمد خوبی داشتند این دروازه نیز بسیار قدیمی و در همان اوان که محل گبرخانه را ساخته اند این دروازه را هم احداث نموده اند . دروازه گبری در وسط خیابان ابوحامد - اول خیابان شمال جنوبی واقع و در سال 1310 به دستور بلدیه وقت خراب و امروز اثری از آن باقی نیست . در دو طرف این دروازه کاشی کاری زیبائی شده بود که قدیمی بودن آن را میرساند کاشی های آن از رنگ سیاه و آبی لعاب دیده بود.

دروازه سلطانی :

‌این دروازه در حد شمالی ارگ دولتی واقع و محل آن درست در اول کوچه دبیرستان بهمنیار (‌درب شمالی سازمان آموزش و پرورش استان فعلی )‌ بوده ، عبور و مرور از این دروازه کمتر از سایر دروازه ها صورت می گرفته به لحاظ آن که در حد جنوب غربی شهر که ارگ دولتی نیز در همین محل واقع بوده و جمعیت کمی در آن محل زندگی می کردند متصل بوده و یکی دو محله از شهر راه عبورشان از این دروازه بوده و آن دو محله یکی محله کلیمی ها و دیگر محله دولت خانه که شاهرخ زرندی در عصر کریم خان حاکم کرمان بوده ساخته است پاسداران این دروازه از سایر دروازه ها بیشتر بوده چون متصل به ارگ دولتی بوده .این دروازه به نام دولت نیز خوانده می شد سر درب و مناره های دو طرف این دروازه با کاشی های سیاه و قهوه ای کوچک زینت یافته بود روایت دیگر میگویند این دروازه محله دولت خانه بوده که به دستور شاهرخ زرندی ساخته شده . این دروازه چون رو به خرابی و انهدام نهاده بود پیش از دروازه های دیگر کرمان خراب و امروز اثری بجز اسم از آن باقی نیست .

دروازه باغ نظر :

‌این دروازه چون جلو باغ نظر که بعدا به آن باغ ستاد می گفتند واقع شده بود به این مناسبت به آن دروازه نظر و بعضی اوقات هم به آن دروازه ارگ میگفتند این دروازه درست در محل چهار خیابان فلکه بهداری (‌بیمارستان باهنر) ‌قرار داشته از این دروازه ایاب و ذهاب افراد شخصی صورت نمی گرفته و بیشتر روزها بسته و هر موقع حکومت یا مامورین حکومتی می خواستند وارد و یا خارج شوند دروازه باز و بسته می شده و نیز حکومت هائی که معزول می شدند در بیرون همین دروازه میدان کوچکی بود با مردم و با مامورین خداحافظی می نمودند .این دروازه را می توان یکی از دروازه های دولتی و مخصوص به مامورین دولت دانست و هر موقع جشن های دولتی رخ می داد این دروازه را با قالی و پارچه های اطلس و چراغ زینت می دادند این دروازه از آجر سفید و نیمه آجرهای ضربی ساخته شده بود و کاشی در آن به کار نرفته و گویا بر درب سنگ مرمر سفیدی نصب و اسم و بانی و تاریخ اتمام دروازه بر آن سنگ منقوش بوده است این دروازه تا سال 1296 شمسی پابرجا و در اواسط همین سال به دستور رئیس قشون کرمان سردار نصرت خراب و خندق های اطراف آن را پر و مسطح می نمایند و غیر از این دروازه در محل میدان ارگ فعلی روبروی درب بازار دروازه کوچکی وجود داشت که به آن هم دروازه ارگ می گفتند و در طرف چپ این دروازه اداره نظمیه (شهربانی )‌قرار داشت و تمام ادارات حکومتی در محوطه دروازه ارگ و دروازه نظر قرار داشته که که در حال حاضر نیز بیشتر ادارات دولتی از جمله دادگستری و ثبت اسناد و دارائی و شهربانی و بانک ملی و اداره پست و تلگراف و ستاد ارتش در همان اراضی به صورت آبرومندی ساخته شده و استانداری نیز در اول در همین محل قرار داشته . دروازه ارگ در سال 1300 شمسی خراب و خندق های اطراف آن را پر و مسطح می نمایند .

صفه عزاخانه

زمانی که بازار مظفری شهر کرمان در حال ساخت بود صفه عزاخانه هم ساخته شد ؛صفه سر در بزرگ و با شکوهی دارد وکاشی کاری ها و تزئینات زیبایی مثل مسجد جامع در آن به کار رفته است ؛. طاق های داخلی این صفه مثل بسیاری از اماکن تاریخی دوره مظفری است و آجرها به صورت ضربی در هم قفل شده اند .نمای بیرونی این صفه نیز از تزینات زیبایی برخوردار است.

صفه عزاخانه کرمان در کنار مسجد بزرگ کرمان یعنی همان مسجد جامع مظفری محل گرد آمدن عاشقان سالار شهیدان است که در ایام محرم و صفر عزاداری می کنند.

اشعار محرمی و عموما اشعار شاعر بزرگ نهضت عاشورا یعنی محتشم کاشانی با خط زیبایی مزیین شده است و اینکه طرفی بزرگترین چادر عزاداری در کرمان، چادر عزاداری صفه عزاخانه است که مساحت آن در حدود ۱۰۰۰ متر مربع است. ، قدمت این چادر در حدود ۵۰ سال می باشد که افراد مسن آنرا به خوبی به یاد دارند.

قلعه دختر

در شمال شرقی شهر کرمان دو قلعه قرار گرفته است که یکی "قلعه دختر"یا "قلعه گواشیر"است که به عنوان یکی ازآثارمعروف تاریخی شهرکرمان بشمار می آید این قلعه در بیشتر تاریخ به نام قلعه کوه از آن یاد شده است اما امروزه فقط با نام قلعه دختر از آن یاد میشود.

قلعه دختر برفرازصخره ای ازسنگ قرارگرفته وبقایای آن هنوزمایه شگفتی بیندگان است .این قلعه متعلق به دوران ساسانیان می باشد،که بازمانده معبدآناهیتاوپرستش گاه ایزدباددرآن منطقه است."آناهیتا"نگهبان آب ها،زنان ،گیاهان وباروری بوده است.

قلعه دومی که قابل رویت است قلعه اردشیر نام دارد که کنار قلعه دختر واقع شده است؛.دیوارهای قلعه ازخشت های بسیارضخیم ساخته شده است ،که ازابعادخشت های معمولی ومتداول بسیاربزرگتراست .درفاصله بین دوقلعه ساختمانهای مثل قصر،عبادتگاه و...دیده می شود،ازقطعات کاشی هایی که "میجرساکس "درمحوطه قلعه دیده ،برمی آیدکه ازساختمانهای آن علاوه برجنبه نظامی ،جنبه بزمی نیزداشته وهنرهای ظریفه درتزیین آن دخیل بوده است.

قلعه به نام به اردشیربابکان است .اردشیربابکان بنیانگذارشاهنشاهی ساسانی ،دراوایل تشکیل حکومت مقتدرمرکزی ،وپس ازفروکش کردن شورش شهرهای داراب گردونی ریزدراستان فارس به قصدبازپس گیری کرمان حرکت کرد.

کاروانسرای حاج آقا علی

یکی دیگر از کاروانسراهایی که در دوره قاجار ساخته شده است کاروانسرای حاج آقا علی میباشد.حاج علی آقا از ثروتمندان کرمانی عصر قاجاربود است او که زندگی را با پیله وری و خریدو فروش اجناس مورد نیاز مردم کرمان آغاز کرده بود از نظر مالی به جایی رسید که با کشورهای مختلف مثل هندو چین معامله داشت و کاروان های شتر او به چند کیلومتر می رسید .

حاج آقا علی در کرمان مجموعه ای شامل مسجد کاروانسرا ,چهل ستون , بازار و آب انبار احداث کرد .

این کاروانسرا در بازار حاج آقا علی قرار گرفته است و ضلع شمالی آن مشرف به خیابان شریعتی است که درصورت احیا نه فقط خدمت بزرگی به یکی از آثار تاریخی کرمان صورت خواهد گرفت بلکه می تواند به زیبایی خیابان شریعتی کمک کند.و این اثر در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۰با شماره ثبت۳۸۶۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

کاروانسرای لحاف دوز

در بازار میدان قلعه کرمان کاروانسرایی با 10 حجره بنا شده است و به دلیل اینکه لحاف دوزها این بازار از کاروانسرا برای دوخت لحاف استفاده میکرده اند به این نام معروف شده است.

کاروانسرای لحاف دوز در دوره قاجار ساخته شده اسست و قدمتی 100 ساله دارد؛. این کاروانسرا با کاروانسراهای دیگر از نظر سبک معماری متفاوتمیباشد و جدیدتر به نظر می‌آید. قابل ذکراست که این کاروانسرارا بنام کاروانسرای کوزه گرها هم میشناسند .

. این کاروانسرا از جمله کاروانسراهایی میباشد که در دل بازار کرمان قرار گرفته مثل خیلی از کاروانسرای عصر قاجاریه دارای دو درب بزرگ بوده است که احتمالا یکی از درب ها مربوط به ورود کالا و خدمات به کاروانسرا بوده است و به کوچه ای که به میدان اصلی بازار؛ یعنی میدان قلعه منتهی می شود و درب دوم که به بازار متصل است ؛جهت تردد به بازار طراحی شده است .

این طور مشاهده میشود که جهت رفاه حال تاجران و مسافران که می خواهند راه پر پیچ و خم بازار را طی نکنند و کالاهای خریداری شده را غیر از مسیر بازار به بیرون شهر و یا همان قلعه ببرند راحت تر باشد.

این کاروانسرا از خشت های آن دوره ساخته شده و با درب های بزرگ چوبی تزیین شده است.در وسط این کاروانسرا حوضی قرار داشته است که که کاروانی ها جهت رفع خستگی دست و روی خودمی شستند و جهت استراحت به حجره های خود می رفتند.

کاروانسرای هندو ها

در شهر کرمان کاروانسرایی به نام کاروانسرای هندو ها که مربوط به دوره قاجار است بنا شده است.

در یک مدتی که بین سال‌های 1850 تا 1925 میلادی به مدت 75 سال دوران نفوذ انگلیس در كرمان بوده است ، با تشویق‌ آن‌ها امر تجارت بین پارسی‌ها و هندوها رونق گرفت.در آن زمان قالی، شال و كتیرا از كرمان به هندوستان صادر می‌شد و به جای آن از پارچه، شكر،‌ هند چای، شمع و ادویه وارد می‌كردند. لذا یك كاروان‌سرا در كرمان به نام كاروان‌سرای هندوها معروف گردید.

کاروانسرای هندوها در دوطبقه ساخته شده است،. هنوز هم در ضلع شمالی این كاروان‌سرا،‌ معبد هندوها با سبك معماری ویژه‌ای باقی مانده است. كاروان‌سرای مذكور از 2 بخش تشكیل شده است. به بازار موازی ضلع شمالی كاروان‌سرای هنود «بازار هنود» نیز می‌‌گویند.

کاروانسرای وکیل

کاروانسرای وکیل در سمت چپ بازار وکیل در دو طبقه ساخته شده است . این کاروانسرا جمعاً ۱۲۰ حجره دارد که ۸۱ باب در طبقه اول و ۳۹ باب در طبقه بالا واقع شده است . برایتزئین‌سردرورودی‌این‌بنااز کاشی‌کاری‌ و گچبری با معماری بی نظیری ‌استفاده شده‌ است‌. این بنا سه سر در بزرگ دارد یکی از این سر درها به سمت بازار است که میخواستند این بنای تاریخی را تبدبیل به یک هتل سنتی کنند.

گنبد جبیله

گنبد جبیله که به گنبد گبری هم شناخته میشود گفته شده است که در دوره های قبل از اسلام ساخته شده و در دوره سلجوقی تکمیل شده است و به گفته های دیگر اینکه در دوره ساسانی ساخته شده است یا از معماری آن الهام گرفته شده است.

برای ساخت این گنبد بجای استفاده از آب از شیر شتر استفاده شده است که دلیل استحکام این بنا را همین امر میدانند.

این گنبد 8 ضلعی تماما از سنگ است و عرض پی آن نیز در پایه به 3 متر می‌رسد. در 8 طرف گنبد جبلیه، 8 در به عرض 2متر قرار دارد که امروزه تنها یکی از آنها باز است.

سقف گنبد از آجر ساخته شده است و داخل آن ظاهرا دارای تزیینات گچبری بوده است که قسمت بالای آن ریخته و قسمت پایین بنا اگر تزییناتی هم داشته است ولی از بین رفته است. مصالح به کار رفته در دیوارها سنگ لاشه با ملات گچ از بیرون و آهک از داخل است.

گنبد جبلیه در سال ۱۳۱۶‬توسط وزارت فرهنگ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و در سال ۱۳۸۳‬پس از مرمت به گنجینه جبلیه (کتیبه‌های تاریخی) تبدیل شده است‬‬

در این آثار کتیبه ایی وجود دارد که یکی از قدیمی‌ترین کتیبه‌های موجود در این گنجینه میباشد که مربوط به بنای یادبود یک مسجد در ارتفاعات شمال شهر رابر آبادی آبدر اشکان (اشکون) واقع در شهرستان بافت است. این کتیبه روی قطعه سنگی طبیعی و به خط کوفی حک شده است. کوچکترین سنگ قبر کشف شده در استان کرمان نیز در این گنجینه نگهداری می‌شود.

حاشیه کتیبه که شروع آن از قسمت پایین گوشه سمت راست است شامل آیه ‬و بخشی از آیه هجدهم و نوزدهم سوره مبارک آل عمران میباشد‬‬

در پایان کتیبه در قسمت سمت چپ نام متوفی و سال وفات در یک کادر محرابی شکل قرار گرفته است

قپه سبز

بنایی در قرن هفتم هجری در شهر کرمان که به قپه سبز شهرت داشت بنا شده است که امروزه به گنبد سبز معروف است. اين اثر از بقاياى مدرسه و آرامگاه قراختائيان کرمان به يادگار مانده است. ولی در اثر زلزله قسمتی از آن ویران شده است.فقط سر در مدرسه آن باقی مانده است.

سقف ايوان آن بر اثر زلزله فرو ريخته و در دوران بعد بازسازى شده است. زيباترين قسمت ايوان کاشى‌کارى معرق آن است که در نوع خود بى‌نظير است. دو ستون دو طرف ايوان نيز زيبا و قابل توجه است.

گنبد مشتاقیه

یکی دیگر از جاذبه های شهر کرمان گنبد مشتاقیه یا سه گنبد میباشد که بنایی با ارزش از دوره قاجار میباشد و تا امروزه پا برجا مانده است.و دلیل نامگذاری آن به گنبد مشتاقیه اگرچه این مکان در ابتدا مزار میرزا حسین خان جد اعلای سادات معروف به میر حسینی بوده است اما شهرت آن بیشتر به خاطر دفن مشتاق علیشاه از صوفیان نامی قرن سیزدهم هجری قمری میباشد که در سال ۱۲۰۶ هجری قمری به دلیل عقایدش او را سنگسار شده است.

گنبد مشتاقیه به سه گنبد (دو گنبد کاشیکاری و یک گنبد ساده) هم شهرت دارد. اینجا مقبره سه تن از بزرگان کرمان است «مشتاق علیشاه»، «کوثر علیشاه» و «شیخ اسماعیل» که هر سه از بزرگان علم و معرفت بوده اند.

دو گنبد این بنا دارای کاشی کاری و یکی از گنبدها نیز آجری میباشد که از همان زمان قاجاریه که آن را احداث کرده اند به همین شکل بوده است. مقبره مشتاق علیشاه در قسمت شمالی بنا قرار گرفته است که تزئینات داخلی آن بسیار جالب توجه است و رو به حیاطی ساخته شده که حوض زیبا و درختان پرشمار آن گویی برای آرامش آنها که در این مکان دفن شده اند در برابر آن همه هیاهوی پر سر و صداترین منطقه شهر کرمان به یادگار مانده اند.

در زیر گنبد منبری نیز باقی مانده که در نوع خود بسیار جالب توجه و نفیس است. کاشیکاری های سقف دو گنبد مشتاقیه گویا در قرن اخیر ساخته شده اند اما کاشیکاری و تزئینات داخلی آن که از آثار ارزنده هنری نیز محسوب می شود مربوط به همان دوره قاجاریه است.

مسجد جامع کرمان

در شهر کرمان در میدان مشتاق مسجد جامع کرمان یا مسجد جامع مظفری قرار گرفته است.مسجد جامع از جمله مساجدی است که چهار ایوانی میباشد که دارای سردر رفیع صحن ایوان و شبستان است و دارای سه درب میباشد.تاریخ بنا در کتیبه سر در اصلی ۷۵۰ هجری قمری گفته شده است.

ارزشمندترین قسمت بنا کاشیکاری معرق محراب و سردر شرقی مسجد است مسجد جامع کرمان در زمان صفویه به مسجد جامع مظفری معروف بوده است. این بنا سردری رفیع و عظیم در ضلع شرقی دارد که با کاشی کاری هایی زیبا تزیین یافته و برج ساعت آن زینت بخش سردر رفیع آن است.

گنجعلی‌خان

گنجعلی‌خان از سرداران سلحشور دربار صفویه بوده است که در سال ۱۰۰۵ قمری به فرمان شاه عباس صفوی حاکم کرمان شد.

گنجعلی خان مردی لایق و حاکمی دلیر و مدیر بود. دوران حکومت وی در کرمان از روشن‌ترین دوران تاریخی این دیار است.

در این دوره کرمان از ثبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خوبی برخوردار شده بود و این وضعیت از لیاقت و کفایت حاکم گنجعلی‌خان سرچشمه می‌گرفت.مجموعه گنجعلی‌خان که در دوران حکومت او احداث و امروزه از جاذبه‌های تاریخی و دیدنی شهر کرمان بشمار میرود. مجموعه گنجعلی‌خان از جاذبه‌های مهم گردشگری شهر کرمان است و شامل میدان، مسجد، حمام، بازار، سرا و سایر ابنیه دیگری میباشد. که در این قسمت به معرفی مسجد گنجعلی خان میپردازیم:

تاریخ احداث مسجد 1007 هـ . ق میباشد. با دالانی طولانی که بدنه آن گچبری شده به فضای گنبدخانه می رسیم. در این فضا نیم طبقه ای برای خانم ها در ضلع شرقی برپا شده که بر ستون های گچبری شده استوار است. نقشه گنبدخانه مربع است که در پاکار تبدیل به هشت و در مرکز گنبد تبدیل به نورگیر 12 ضلعی شده است. تمام سطح داخلی گنبد با مقرنسکاری و تزیینات مرسوم دوره صفویه تزیین شده است. در این مسجد کوچک اثری از تمامی هنرهای ظریفه معماری مانند گچبری، خطاطی، حجاری، کشته بری، درودگری، کاشیکاری به چشم می خورد و به همین جهت می توان آن را موزه ای از هنرهای عصر صفویه دانست. نور داخلی مسجد از نورگیرهای جانبی و سقف تأمین می شود.

مسجد امام خمینی

در کرمان هم یکی از مساجد قدیمی که مربوط به قرن 5 هجری میباشد قرار گرفته است. مسجد جامع ملک شهر کرمان در زمان تورانشاه سلجوقي بنا شده است.

مسجد جامع ملک شهر کرمان با شبستان هاي متعدد وصحن وسيع جاذبه تاريخي خود را حفظ كرده است و وجود برج آجري و سه محراب گچ بري شده نشان دهنده قدمت و ديرينگي مسجداست .مصالح بكارگرفته شده در آن آجر،خشت خام ،ملات گل و ملات گچ بوده است . شبستانها در حد فاصل ايوانها جاي دارد بزرگترين شبستان در ضلع غربي و شمالي بوده است و ضلع جنوبي صرفا به صورت يك كله كار يا دو كله كار ودر امتداد ايوان جنوبي و شرقي جاي داشته است

مسجدهزار سال قدمت داردوهم اکنون در بخش جنوبی ناحیه تاریخی بازارکرمان قرار دارد. این مسجد۱۰۱مترطول و۹۱مترعرض دارد واز جمله مساجد چهار ایوانی به شمارمی‌رود. برج سلجوقیآ در همین محدوده واقع شده‌ است که درضلع شمال شرقی مسجد ملک کرمان قرارگرفته‌است.

مسجد جامع ملک دوران سلجوقي كه اولين مسجد جامع شهر بوده تا قرن هشتم موجوديت خود را به عنوان مسجد جامع شهر حفظ كرده است و بعدا با تاسيس مسجد جامع مظفري جامعيت به آن مسجد منتقل شده است و از رونق مسجد مذكور كاسته و روبه ويراني گذاشته است.

مقبره خواجه اتابک

در جنوب شرقی شهر کرمان و نزدیک مسجد بازار مقبره ایی به نام خواجه اتابک قرار دارد در دوران سلجوقی و در اواخر قرن ششم هجری مربوط است.خواجه محمد اتابک از مردان دوران سلجوقی بوده است.

از نظر معماری یک بنای هشت ضلعی میباشد داخل فضایی مربع شکل قرار گرفته است و با گچبری تزیین شده است که سنگ محراب در ضلع غربی آن نصب شده و کتیبه هایی زیبا با خط کوفی روی آن دارد و تزیین تمام بنای مقبره خواجه اتابک با کاشی های فیروزه ایی تزیین شده است.

نمای خارجی این بنا شبیه به برج هشت ضلعی میباشد که از داخل 4 ضلعی است.هر ضلع آنرا نغولی مستطیل شکل با آرایشی از آجر تشکیل میدهد.روی این نغولها، سطوح صاف آجری پایه و حاشیه قبه را در بر میگیرد.

تزیینات آجری و گچبری و سنگهای مرمر نفیس و خطوط عالی کوفی آن بینهایت قابل توجه میباشد.

بیشترین تزیینات را در محراب این بقعه میتوان مشاهده کرد این تزیینات شامل نقوش هندسی و ریزه کاری و شیوه ستون بندی و سنگ تراشی خطوط محراب میباشد.این اثر تحت شماره ۲۵۳ به ثبت رسیده است.

میمند

در شمال شرقی شهرستان بابک ما بین سه استان یزد ، شیراز و کرمان قرار دارد روستای 3 هزار ساله میمند که بزرگترین و تنها روستا صخره ایی و دست کند جهان واقع شده است.

میمند در لغت و اصطلاح به تعابیر مردمانش و آن چه صاحب‌نظران در پیرامون آن نقل می‌کنند تعابیر متفاوتی دارد، عده‌ای معتقدند اصطلاح و لغت میمند‌ از دو واژه (می‌) و (مند) میباشد که (می) به معنای شراب و (مند) به معنای مست و مستی است، اما تعبیر فلسفی این اصطلاح آن است که چون این روستا در قبل از اسلام حفر شده، مردان این نواحی (می) می‌نوشیده‌اند و مست می‌شده‌اند و این حفره‌ها را در اثر مستی می‌کنده‌اند

بنای میبد یک بنای دست‌کند باستانی است ،کهبدون شک از نخستین سکونت‌گاه‌های بشری در ایران به شمار می‌رود، دورانی که هنوز ایرانیان مهرپرست بودند و کوه‌ها را سپند می‌شماردند.

کسی دلیل و انگیزه مردمان آن زمان را نمیداند برای احداث چنین مجموعه ی عظیم و با شکوهی را اما انگیزه آنها مورد ستایش و معمای آن بی نظیر است.بعضی از محققان اعتقاد دارند که مهرپرستان از غارهایی که با دست در دل‌کوه کنده‌اند، فقط برای عبادت و دفن مردگان استفاده می‌کردند و بعد از مدتی بنا به اضطرار ناشی از آب و هوا و یا هر عامل محیطی مؤثر دیگری‌ این غارها را برای سکونت برگزیده‌اند.

آنچه مورد اهمیت‌ و بی‌شک بر نحوه شناخت میمند اثر گذارده این است که مسکن از روی هم گذاردن سنگ و آجر و …پدیدنمی‌آید،یعنی درفضای بازساخته نمی‌شود، بلکه با از میان برداشتن انبوهی از خاک شکل می‌گیرد و انسان نیاز به خشت و آجر و ملات ندارد، بلکه باید توده‌‌ای را بردارد تا پناهگاه مهیا شود.

از ساخت این بنا به میتوان نتیجه گرفت این است که خانه با روی هم گذاشتن آجر و خشت به وجود نمی آید ،انسان باید توده ایی را بردارد تا پناهگاهی را بسازد، برای اتاق، طاقچه در اندازه‌های مختلف کنده شده‌ است که جای رختخواب، ظروف، صندوق، چراغ و …کندهشده‌است،لذاکناردیوارهایخانه گنجه گذارده نمی‌شود، بلکه با کندن دیوار، حفره یا طاقچه‌ای به وجود می‌آید که اشیا‌ و لوازم در آنها گذاشته شده و یا در آنها آویزان می‌گردند.

ساکنان روستا میمند دارای آداب و رسوم خاص میباشند و در زبان و گویش آن‌ها هنوز از کلمات پهلوی ساسانی استفاده می‌شود، روستای 3 هزار ساله میمند تنها روستای تاریخی در جهان است که هنوز روابط سنتی زندگی در آن جریان دارد و می‌توان تعامل انسان و طبیعت در هزار دوم میلادی را به خوبی در آن دید.

خچال مویدی

یکی از بزرگترین یخچال هایی که در شهر کرمان واقع شده است و از خشت و گل میباشد یخچال مویدی است آب این یخچال از قناتی به همین نام تامین میشود به همین علت نام یخچال را هم مویدی نهادند که قدمت این یخچال به دوره صفوی برمیگردد.

یخچال مویدی از عناصری مثل استخر،چاله یخ و حصار و مخزن تشکیل شده است.

مخزن این یخچال دایره ایی است و ارتفاع آن به 12 متر نزدیک است.

درپیرامونه اين يخدان، چند باغچه قرار دارد كه در فصل زمستان آنها را پر از آب مي كردند و پس از آن كه يخ مي بست يخها را داخل يخدان ميریختند و پس از چند روز توده اي قطور از يخ حاصل مي شد كه تا فصل تابستان باقي مي ماند.

بعضي كه ذوقي هم داشتند، دانه هاي ياقوتي رنگ انار را روي يخهاي پاك مي ريختند و در تابستان يخ زيبا و دلفريبي زينت بخش سفره ثروتمندان بود.

و در گذشته مردم در زیر سایه های این یخچال فالوده درست کرده و میخوردند و یک تفرجگاهی برای اهالی منطقه بوده است.

یخدان زریسف

در استان کرمان یخدان تاریخی که با خشت گل ساخته شده است و نشان دهنده معماری قدیمی کویر نشینان میباشد با نام یخدان زریسف در منطقه ایی به همین نام ساخته شده است؛ این یخدان مربوط به زمان قاجار است.

یخدان زریسف شامل مخزن ، چاله یخ حصار ، استخر ، ، و مهم تر از همه اینکه پلان مخزن دایره ای شکل است که گنبدی از نوع پستو بر روی آن احداث کرده اند.

مهم ترین قسمت چال یخدان است که به صورت گنبدی ساخته اند و دیوار آن گلی کلفت است تا گرما به آن وارد نشود؛تونلی که برای وارد شدن به یخدان است طولانی است به دلیل اینکه گرما به سرعت وارد آن نشود.

این یخدان ها معمولا در کنار قنات ها ساخته شده بودند و جوی هایی در کنار این یخدان ها قرار داشته است که با قرار گرفتن آب در این جوی ها و سرمای زیر صفر شبانه کویر باعث یخ زدن آب می شده است و این یخها را تکه تکه ؛جمع آوری می کردند و داخل چاله یخ می ریختند تا در تابستان از آن استفاده کنند.